بحران بیمههای بازنشستگی و ناپایداری مالی سازمانها و صندوقهای بیمهگر اجتماعی یکی از معضلات نظام رفاه و تأمین اجتماعی کشور طی سالهای اخیر است و بحران و چالشی که وقوع آن و روند نامساعد تعمیق و تشدید آن مورد اجماع رأی و اتفاق نظر کارشناسان و صاحبنظران این حوزه است و احکام قانونی مرتبط با آن در قانون ساختار نظام جامع رفاه تأمین اجتماعی و قوانین برنامههای توسعة چهارم تا ششم بسامد و تواتر زیادی داشته است و بهرغم اینکه طرحها، لوایح و پیشنویس تصویبنامههای لازم برای اعمال اصلاحات بیمهای طی یک دهة اخیر در سطح کارشناسی تهیه و مطرح شده است، ولیکن به هر تقدیر این اصلاحات مصوب و اجرایی نشده است. بهرغم اینکه چالش و بحران صندوقهای بازنشتگی و روند نامساعد پیش روی آنها بر همگان واضح و مبرهن است و با اینکه راههای حل مسئله و راهکارهای برونرفت از این چالشها نیز احصا گردیده است و مطالعات و بررسیهای زیادی از سوی گروههای پژوهشی خارجی و داخلی در این زمینه انجام شده است، مشخص نیست چرا یک عزم و ارادة ملی در زمینة تصویب و اجرای اصلاحات بیمهای فراهم نمیشود و یک اجماع ملی و تصمیم جمعی در ارکان عالی نظام و قوای سهگانه برای انجام مداخلات اصلاحی در این زمینه ایجاد نمیشود. نتیجه آنکه در زمینة شناخت و تبیین چالش صندوقهای بازنشستگی، کالبدشکافی و سببیابی آنها و نیز انجام مطالعات و بررسیهای تطبیقی و مقایسهای بینالمللی و تولید و نشر محتوا در این زمینه تلاشها و مساعی فراوانی صورت گرفته است و به نظر میرسد وقت آن رسیده که گزینهها و سناریوهای قابل طرح و امکانسنجی برای اعمال اصلاحات بیمهای ارائه و با رویکرد «اقتصاد سیاسی» مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته و با ترسیم یک الگوی مطلوب پیشنهادی و طراحی یک دورة گذار تدریجی، وارد فاز عملیاتی برای اصلاح نظام بیمههای بازنشستگی شد. در این کتاب ابتدا به تحلیل وضعیت موجود بازنشستگی در ایران از منظر شاخصها و اصول فراگیری، کفایت، جامعیت، کارآمدی و پایداری مالی پرداخته شده و سپس گونهشناسی نهادهای بیمهگر اجتماعی و طبقهبندی سیستمهای تأمین اجتماعی از منظر نحوة تأمین مالی و تعیین حقبیمه و مزایای بیمهای بررسی و سپس شاخصهای اقتصادی، سیاسی، جمعیتی و بیمهای مرتبط با آنها تبیین شده است. در ادامه انواع اصلاحات بیمهای از منظر رویکردهای مختلف و نهادهای مرتبط تشریح و موانع و چالشهای پیش روی تحقق اصلاحات بیمهای توضیح داده و پیشنهاد شده است که مراتب در طی یک دورة گذار تدریجی مد نظر قرار گیرد و برای این منظور سناریوها و گزینههای مختلف برای اعمال اصلاحات در ابعاد ساختاری، سازوکاری و... که قابل طرح و امکانسنجی هستند ارائه و تجزیه و تحلیل شده است و در هر حال نظام چندلایة تأمین اجتماعی که در جوف خود نظام چندلایة سطحی بیمههای اجتماعی را جای داده است، بهعنوان راهحل مشترک تمامی سناریوهای مطرح شده است.